Il mestiere di vivere 1937 [ 29 ]

 1937

 29 

Αίσθηση του χιούμορ έχουν όσοι διαθέτουν πραγματική αίσθηση. Όποιος παραμελεί τη ζωή χαμένος μέσα σε μιαν αφελή ενατένιση (και κάθε ενατένιση είναι αφελής)  δεν βλέπει τα πράγματα ξεκομμένα από τον εαυτό του, προικισμένα με ελεύθερη και περίπλοκη και αντιφατική κίνηση, πράγμα που συνιστά ακριβώς την πεμπτουσία της κωμικότητάς τους. Απεναντίας, το ιδιαίτερο γνώρισμα τη ενατένισης είναι ότι κλεινόμαστε μέσα στο διάχυτο και ζωηρό αίσθημα που γεννιέται στην ψυχή μας όταν ερχόμαστε σ`επαφή με τα πράγματα. Εδώ βρίσκεται η δικαιολογία των ενατενιστικών πνευμάτων:  ζουν κολλημένα πάνω στα πράγματα, και μοιραία δεν αισθάνονται την μοναδικότητα και την ιδιοτυπία τους, παρά απλώς και μόνο τα νοιώθουν. Οι πρακτικοί άνθρωποι - παράδοξο- ζουν ξεκομμένοι από τα πράγματα, δεν τα νοιώθουν, αλλά κατανοούν τον μηχανισμό τους. Και μόνον όποιος είναι ξεκομμένος από ένα πράγμα μπορεί να γελάσει μ`αυτό. Εδώ λανθάνει μια τραγωδία: ασχολείσαι πρακτικά με ένα πράγμα ξεκόβοντας από αυτό, χάνοντας το ενδιαφέρον σου. Έτσι ο δρόμος γίνεται επίπονος. 

Φυσικά, συνήθως κανένας δεν είναι ολοκληρωτικά ενατενιστική  ή πρακτική φύση, αλλά, καθώς δεν μπορείς να βιώσεις τα πάντα, μένει ακόμα και στους πιο πολύπειρους το αίσθημα κάποιου πράγματος. 

Τσέζαρε Παβέζε  Επιλογή από το   Il mestiere di vivere  Εισαγωγή - μετάφραση Παναγιώτης Κονδύλης, εκδόσεις σ τ ι γ μ ή  Αθήνα 1999

ΤΣΕΖΑΡΕ ΠΑΒΕΖΕ Νύχτα γιορτής Τα μικρά Κλασικά, εκδόσεις Πατάκη, 1996

στις 07. Αυγούστου του 2013 διαβάσαμε 

ΤΣΕΖΑΡΕ ΠΑΒΕΖΕ  Νύχτα γιορτής  Μετάφραση: Δημήτρης Καζάκος, 

Τα μικρά Κλασικά, εκδόσεις Πατάκη, 1996

Φαίνεται σαν να `ναι ο καθαρός ουρανός που παίζει˙  ο ίδιος άνεμος παίζει μουσική αυτό το βράδυ. [σελ. 13]

Νύχτα γιορτής

Ήμουν τόσο πολύ ευχαριστημένος με τη μοναξιά, ώστε είχε ατροφήσει μέσα μου κάθε αίσθηση ανθρώπινης επαφής και δεν μπορούσα να ανεχθώ και να ανταποκριθώ σε οποιαδήποτε τρυφερότητα. [σελ. 84-85]

Γαμήλιο ταξίδι

Δεν ξεφεύγεις ούτε στο νερό από τη μοναξιά και την αναμονή. [σελ. 93]

Καθημερινή πισίνα

ΤΣΕΖΑΡΕ ΠΑΒΕΖΕ  Νύχτα γιορτής  Μετάφραση: Δημήτρης Καζάκος, Τα μικρά Κλασικά, εκδόσεις Πατάκη, 1996

Il mestiere di vivere 1937 [ 26, 27 & 28 ]

1937

26

Πρόβλημα: η γυναίκα είναι το έπαθλο του ισχυρού ή το στήριγμα του αδύνατου, ανάλογα με την επιθυμία του καθενός;

Ειρωνεία της ζωής: η γυναίκα δίνεται ως έπαθλο στον αδύνατο και ως στήριγμα στον ισχυρό. Και κανείς δεν κατέχει ποτέ ό,τι του ταιριάζει. 

27

Κάθε κριτικός είναι στην πραγματικότητα γυναίκα στην κλιμακτήριο, κακότροπη και refoule.

28

Ερωτική σκέψη: νοιώθω τέτοια θέρμη για σένα που θα `θελα να `χω γεννηθεί αδελφός σου ή να σ` έχω φέρει εγώ ο ίδιος στον κόσμο. 

Τσέζαρε Παβέζε  Επιλογή από το   Il mestiere di vivere  Εισαγωγή - μετάφραση Παναγιώτης Κονδύλης, εκδόσεις σ τ ι γ μ ή  Αθήνα 1999 

Il mestiere di vivere 1937 [ 25 ]

1937

25

Δεν θα πρέπει ποτέ πια να πάρεις στα σοβαρά όσα δεν εξαρτώνται από σένα και μόνο. Όπως είναι ο έρωτας, η φιλία και η δόξα. 

Και όσα πάλι εξαρτώνται μονάχα από σένα - είναι τόσο σημαντικό αν τα πάρεις στα σοβαρά ή όχι; Ποιος θα το μάθει; Γιατί, όταν είσαι μοναχός, τότε δεν υπάρχει "ποιος": αφανίζεται ακόμα και το εγώ. Απ` το καλό στο καλύτερο.  

Τζέσαρε Παβέζε  Επιλογή από το   Il mestiere di vivere  Εισαγωγή - μετάφραση Παναγιώτης Κονδύλης, εκδόσεις σ τ ι γ μ ή  Αθήνα 1999

Μοιράστηκα τα βάσανα των πολλών

"Μοιράστηκα τα βάσανα των πολλών". 

Ο Τσέζαρε Παβέζε σφραγίζει τη μεταπολεμική Ιταλία, γράφοντας για τον έρωτα και τον θάνατο. 

Cesare Pavese,
Τα ποιήματα (Εκδ. Printa),
Το φεγγάρι και οι φωτιές (Εκδ. Μεταίχμιο)

γράφει η κ. Τιτίκα Δημητρούλια

«Όλους τους συγχωρώ και από όλους ζητώ συχώρεση, εντάξει; Και να λείπουν τα κουτσομπολιά». Αυτό το σημείωμα άφησε πίσω του ο Τσέζαρε Παβέζε (1908–1950), πριν αυτοκτονήσει στις 27 Αυγούστου 1950 – κλείνοντας το μάτι στον Μαγιακόφσκι, τον οποίο αντέγραψε στον αποχαιρετισμό. Ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής και δοκιμιογράφος, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ιταλικής μεταπολεμικής λογοτεχνίας, ο Παβέζε είχε γράψει αυτά τα λίγα λόγια στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του «Διάλογοι με τη Λευκώ». Τον περασμένο Αύγουστο, ο διευθυντής του Κέντρου Σπουδών για τον Παβέζε αποκάλυψε ότι υπήρχε και δεύτερο σημείωμα, μέσα στους «Διαλόγους». Σε ένα δελτίο δανειστικής βιβλιοθήκης, τρεις φράσεις που λένε τα πάντα: «Ο θνητός άνθρωπος, Λευκώ, δεν έχει άλλο αθάνατο πάρεξ την ανάμνηση που κουβαλά και την ανάμνηση που αφήνει» (από τους «Διαλόγους») –«δούλεψα, πρόσφερα στους ανθρώπους ποίηση, μοιράστηκα τα βάσανα των πολλών» (από την «Τέχνη του ζην»)– «Έψαξα να βρω τον εαυτό μου». Μέσα από τον έρωτα, την πολιτική και την ποίηση. Εις μάτην.

«Μάτια ψυχρά και φονικά»

Ορφανός από πατέρα, με μητέρα ψυχρή και αυστηρή, ο Παβέζε είναι ένα κλειστό παιδί, που αγαπά τα βιβλία και τους περιπάτους στη φύση. Με την οδύνη του προδομένου έρωτα και την ιδέα του θανάτου έρχεται σε επαφή στην εφηβεία του ήδη. Όταν πληροφορείται την αυτοκτονία ενός φίλου του, γεμάτος θαυμασμό για την τόλμη του, γράφει προφητικά: «Ο Παβέζε είναι νεκρός». Θα συνεχίσει μέχρι τέλους να προλέγει στο έργο του τις εξελίξεις της ζωής του. Μετά τη νεαρή χορεύτρια που τον αφήνει, δεκαεφτά χρόνων, να περιμένει μες στη βροχή, θα συναντήσει πολλές γυναίκες με «μάτια ψυχρά και φονικά, μάτια που δεν χαμηλώνουν» και «βραχνή φωνή», οι οποίες θα τον συντρίψουν. Βαθιά προοδευτικός, θα στρατευτεί στην Αριστερά.

Ο Παβέζε θα επανασχεδιάσει, μαζί με τον Έλιο Βιτορίνι και τον Εμίλιο Τσέκι, το λογοτεχνικό τοπίο της εποχής με τις μεταφράσεις του, κυρίως μεγάλων Αμερικανών συγγραφέων (Μέλβιλ, Φώκνερ, Ντος Πάσος, Άντερσον, Σίνκλερ κ.ά.). Μέσα από τα έργα τους, εισηγείται καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές, ένα νέο λογοτεχνικό ιδίωμα, ανοιχτό στις διαλέκτους και τον λαϊκό λόγο και εισάγει τις μάζες και τη φωνή τους στον κλειστό ορίζοντα της φασιστικής Ιταλίας. Με τις ίδιες τεχνικές θα πειραματιστεί και στα δικά του πεζογραφήματα, αντιπροσωπευτικά ενός υπαρξιακού ρεαλισμού που κορυφώνεται στο κύκνειο άσμα του, το «Φεγγάρι και οι φωτιές». Ωραία μεταφρασμένο από την Άννα Παπασταύρου, το μυθιστόρημα αυτό αφηγείται με φλας–μπακ την ιστορία ενός πάμφτωχου, νόθου παιδιού, που κάνει περιουσία στην Αμερική και επιστρέφει στον τόπο όπου μεγάλωσε, για να τον βρει ίδιο και μαζί εντελώς αλλαγμένο. Συνοψίζει όλα τα τυπικά, παβεζικά θέματα, το νόστο, την αναζήτηση της ταυτότητας, τη δυστοπία, τον θάνατο. Συνδυάζοντας τον αταβισμό με την ταξική και ιστορική βία, αναφέρεται στον φασισμό, τον πόλεμο και την Αντίσταση.

Με ύφος αφτιασίδωτο

Γνωστός και αναγνωρισμένος κυρίως ως πεζογράφος, ο Παβέζε προσέδιδε ιδιαίτερη θέση στην ποίηση. Η πρώτη του συλλογή, «Η δουλειά κουράζει» (1936 και 1943, με προσθήκη ποιημάτων), βρίσκεται στους αντίποδες του ερμητισμού και της καθαρής ποίησης. Υπό την επίδραση του Ουίτμαν, και του Μπωντλαίρ, ο Παβέζε δημιουργεί, σε στίχο απλωμένο που κλονίζει τη διάκριση μεταξύ ποιητικού και πεζού λόγου, έναν κόσμο με δύο όψεις εξίσου μαγικές και επικίνδυνες, της πόλης και της υπαίθρου. Μυθιστόρημα μαζί και έπος, η ποίηση–αφήγησή του περιγράφει την πιο απλή και απτή πραγματικότητα με ύφος αφτιασίδωτο και γλώσσα με πολλά διαλεκτικά στοιχεία, και τη μετουσιώνει σε μια τραγωδία κοσμικών διαστάσεων, όπου οι ήρωές του, ταπεινοί και καταφρονεμένοι, καλούνται να δώσουν μάχες συχνά εκ των προτέρων χαμένες. Οι μεθυσμένοι και οι πόρνες, οι εργάτες και οι αγρότες, οι άδειοι δρόμοι και τα καφενεία στις πόλεις και τα κακά φεγγάρια περιβάλλονται την αχλύ των συμβόλων. Σημείο αναφοράς του κόσμου αυτού, το αγόρι που μεγαλώνει και γίνεται ένας «μοναχικός άντρας», πλάι σε γυναίκες πάντα ανόητες και επικίνδυνες. Καθώς η ποίηση του Παβέζε εστιάζει όλο και περισσότερο στο ερωτικό και υπαρξιακό στοιχείο («Η γη και ο θάνατος», «Θα ’ρθει ο θάνατος και θα ’χει τα μάτια σου»), η τονικότητα αλλάζει, ο συμβολισμός και ο λυρισμός κυριαρχούν και ο ολιγοσύλλαβος πλέον στίχος εκφράζει με αμεσότητα τα αισθήματα και τις προθέσεις: «Κάποιος πέθανε/πολύ καιρό πριν –/ κάποιος που προσπάθησε/μα δεν ήξερε».

Τα δύο βιβλία μάς προσκαλούν πράγματι να διαβάσουμε ξανά ένα μεγάλο συγγραφέα, που παραμένει οικουμενικός μιλώντας για τον τόπο του και σύγχρονος διερευνώντας τη μυθική διάρκεια. Έτσι, θα προτιμούσαμε να λείπουν κάποιες αβλεψίες, ενίοτε σοβαρές, στα εργοβιογραφικά στοιχεία της έκδοσης των «Ποιημάτων», που σχολιάζει ωστόσο την ποίηση του Παβέζε μέσα από ενδιαφέροντα κείμενα, δικά του και άλλων.

Για τα ποιήματα, Εισ. Massimo Cazzulo, Μετ. Γιάννης Η. Παππάς 

Για το, Φεγγάρι και φωτιές, Μετ. Αννα Παπασταύρου

Καθημερινή 12-03-2006

CESARE PAVESE ΝΥΚΤΕΡΙΝΟ

ΝΥΚΤΕΡΙΝΟ

Της νυχτός είναι ο λόφος στον αίθριο ουρανό μας.
Το κεφάλι σου, που μόλις κούνησες, κάδρο
κάνει, και συνοδιά τον επήρε. Είσαι σάν ’να
συννεφάκι πιασμένο στο δέντρο. Στα μάτια
σού γελά η αλλοκοτιά τ’ ουρανού των περάτων.

Από χώμα και φύλλα σού κλείνει ο λοφάκος
με τον μαύρο όγκο του το ζωηρό σου βλέμμα·
μιας γλυκιάς αυλακιάς έχεις ζάρα στο στόμα –
γιαλοί απόμακροι τα δυό σου χείλη. Πως παίζεις
στο μεγάλο το λόφο μού φαίνεται και στων
ουρανών τη λαμπράδα με χάρη περίσσια:
για δικιά μου χαρά ξαναστήνεις το αρχαίο το
σκηνικό καθαρά.

        Μα είσαι αλλού. Ζεις αλλού εσύ.
Αλλού φτιάχτηκε το τρυφερό σου αίμα. Οι λέξεις
που λες δεν αμιλλώνται με τη στέρφα θλίψη
του ουρανού. Συννεφάκι γλυκύτατο εφάνης
που μια νύχτα στ’ αρχαία κλαδιά επήγε κι εμπλέχθη.

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.

Il mestiere di vivere 1937 [ 24 ]

1937

24

Ο ηθικός νόμος χρησιμεύει για να μην κάνουμε το κακό στον εαυτό μας, όχι για να μην το κάνουμε στους άλλους. Μονάχα η ευσπλαχνία μπορεί να μας πει πόσο κακό κάνουμε όταν ενεργούμε σύμφωνα με το καθήκον μας,  Αυτό φαίνεται όχι μόνο στις περιπτώσεις του έρωτα, αλλά και σε ολόκληρη τη ζωή. Θα ήταν στ`αλήθεια ένα ιδεώδες πολύ -πολύ μεγάλο: να ρωτάς πάντοτε, ακούραστα, τον καθένα τι πράγμα τον προσβάλλει, τι του γεννά στέρηση, τι τον βασανίζει, και ν`αποζημιώνεις, ν`αγκαλιάζεις, ν` αναζωπυρώνεις.

Άλλα όταν λες "στον καθένα", εννοείς όλους, και εννοείς πάντα`κι αυτό δεν γίνεται. Και δεν γίνεται ειδικά επειδή τουλάχιστον ένας δεν θα έβρισκε - τούτη την αποζημίωση και τούτη την αγκαλιά - και αυτός ο ένας είμαστ` εμείς. Γιατί ένα είναι σίγουρο: για να ειρηνέψει η ψυχή δεν φτάνει να βλέπεις τους άλλους ν`απολαμβάνουν, έστω κι αν αυτό οφείλεται σε σένα. Παράδειγμα:  οι  ανικανοποίητες
γυναίκες.


Τζέσαρε Παβέζε  Επιλογή από το   Il mestiere di vivere  Εισαγωγή - μετάφραση Παναγιώτης Κονδύλης, εκδόσεις σ τ ι γ μ ή  Αθήνα 1999